Volgende . Vorige . Pagina Historie
Twintig straten en een boulevard (04): Architectuur
Van weinig huizen in het Spijkerkwartier weten we nu nog wie de architect is geweest. Het archief van de gemeente Arnhem dat op dit punt klaarheid zou kunnen brengen is aan het eind van de oorlog helaas in vlammen opgegaan. Het is overigens aannemelijk dat heel wat woningen door meester-timmerlieden of -metselaars zijn ontworpen en gebouwd, een niet ongebruikelijke werkwijze in de tweede helft van de vorige eeuw. Er zijn echter ook huizen die zoals dat heet onder architektuur zijn gebouwd. Het bekendst zijn de Brusselse huizen aan de Spijkerstraat, ontworpen en gebouwd door de architect Jan Hendrik van Sluijters (1832-1916). °1
Jan Hendrik van Sluijters werd geboren te Den Haag, volgde daar de architectenopleiding
aan de Academie voor Beeldende Kunst en werkte daarna als leerling-architect
in Brussel. Tussen 1865 en 1875 bouwde hij in Parijs en Den Haag verschillende
woningen en woningcomplexen. In 1876 komt van Sluijters naar Arnhem en ontwikkelt
een plan voor de bouw van 12 woningen aan de Spijkerstraat.
De "vader" van dit plan was de familie Teding van Berkhout die inspelend
op de uitbreidingsplannen van de gemeente in oostelijke richting, stukken
grond aan de Spijkerstraat en de Driekoningendwarsstraat had gekocht met de
bedoeling de grond te verkavelen, met woningen te bebouwen en te verkopen
of te verhuren.
Omdat niet vooruit vast stond dat er kopers voor de woningen waren sprak men
wel van speculatiebouw. Om het risico voor de grondspeculant zo veel mogelijk
te beperken werden de te bebouwen percelen aan de architect verkocht, waarbij
meteen ook hypotheek werd verstrekt om grond en te bouwen woningen te kunnen
financieren. Zo ook in dit geval.
In augustus en september 1876 kocht van Sluijters van mr. Rudolf Teding van
Berkhout vier percelen grond voor een bedrag van ƒ 10.000,- en werden
aan hem hypotheken ter hoogte van ƒ 35.000,- hierop verstrekt. Al in
februari 1877 waren de eerste vier - meest oostelijk gelegen - woningen gereed.
Ook de bouw van de overige woningen verliep voorspoedig: in augustus waren
8 huizen klaar en in oktober 1877 was het project van 12 woningen afgerond.
Minder voorspoedig verliep de verhuur en verkoop van de woningen. Van Sluijters
adverteerde in de winter 77/78 regelmatig in de Arnhemsche Courant dat hij
"diverse solied gebouwde, moderne zeer net afgewerkte huizen met serre
en tuin" te huur had voor ƒ 750 en ƒ 900 per jaar of te koop
voor ƒ13.000 en ƒ 15.000. De huizen bevatten volgens de advertentie
een grote keuken, mangel- en provisiekamers, twee salons en suite, 7 andere
kamers en een dienstbodenkamer.
Van Sluijters had inmiddels het volgende project opgepakt: de bouw van 12
woningen en een kleine levertraanfabriek aan de Driekoningendwarstraat die
binnen een jaar werd voltooid.
De leegstand van zijn huizen hing van Sluijters intussen als een steen om
de hals en in 1881 kon de rente op de hypotheken niet meer worden opgebracht.
Van Sluijters inmiddels naar Amsterdam vertrokken werd in december van dat
jaar failliet verklaard. Schrale troost voor hem misschien dat hij niet de
enige was die aan de speculatiebouw in het Spijkerkwartier financieel kopje
onder ging. Daarover later meer.
Joep Mannaerts
°1. Gegevens zijn ontleend aan een onderzoek van
Peter van Dam, 1988
