24 Telefoongids 1915

Af en toe bedenkt iemand iets dat op het eerste gezicht een krankzinnig idee lijkt. En voor een eenling onuitvoerbaar want buitengewoon omvangrijk. Het op het internet zetten van de telefoongids van Nederland lijkt zo'n krankzinnig idee. Door te kiezen voor het jaar 1915 werd het probleem wat overzichtelijker: het aantal abonnees in Nederland bedroeg toen ongeveer 75.000. Die pasten op 754 pagina's die in de winter 2002/03 door vrijwilligers zijn overgetypt en op internet geplaatst. Zodat we nu kunnen nalezen wie er in 1915 in het Spijkerkwartier een vermelding in de 'Naamlijst voor den Telefoondienst' had en dus een aansluiting met het Rijkstelefoonkantoor.

De "Naamlijst voor den Telefoondienst 1915" bevat onder het Rijkstelefoonkantoor Arnhem ruim 2000 vermeldingen, waarvan bijna 350 in het Spijkerkwartier. Uit de lijst blijkt dat het overgrote deel van de telefoon-abonnees bestond uit ondernemers, advocaten en doktoren of leidinggevenden van grotere (overheids)bedrijven. Degenen dus die een commercieel of een ander direct belang bij een telefoonverbinding hadden. Het aantal particuliere aansluitingen is dan nog ver in de minderheid. In 1915 is de telefoon nog een betrekkelijke nieuwigheid die zich slechts langszaam een plaats in de samenleving verovert.



Klik op de foto voor een groter beeld
De Emmastraat aan het begin van de twintigste eeuw. In het midden van de foto de hoge mast voor de bovengrondse kabelverbindingen voor de telefoondienst. In heel Arnhem waren toen deze masten te vinden.

In 1881 wordt in Amsterdam het eerste openbare telefoonnet in gebruik genomen en aan het eind van dat jaar zijn er 5 Rijkstelefoonkantoren geopend. In 1891 zijn het er 193 en in 1900 is het aantal gegroeid tot 373 zodat toen vrijwel iedere plaats van enige omvang telefonisch bereikbaar was. Hetgeen niet betekende dat veel mensen telefoon hadden. Wie geen eigen telefoon-aansluiting kon betalen was aangewezen op de openbare spreekcel. In het bijkantoor der Posterijen en Telegrafie aan de Hertogstraat (bij de Velperpoort) was zo'n openbare spreekcel. Het telefoonverkeer was toen nog niet automatisch. Alle verbindingen kwamen tot stand via de telefoniste van het telefoonkantoor.
Van de abonnees in 1915 is vandaag in het Spijkerkwartier weinig terug te vinden. Er zijn een paar uitzonderingen: de Coöperatieve Winkelvereniging "Eigen Hulp" aan de Spijkerlaan (nu de Co-op), apotheek fa. B. Miedema aan de Steenstraat, banketbakker A. Petri ook aan de Steenstraat en de bierbottelarij van A. van Pernis aan de Prinsessestraat. Bedrijven waarvan we weten dat ze in een grijs verleden in het Spijkerkwartier waren gevestigd komen weer een beetje tot leven: de Rijtuigenfabriek R. Veth & Zn. Steenstraat 66, de Rijwielfabriek van van Aken, Dop & Kuijper Boekhorsterstraat 59 (van het ADEK-rijwiel), de Sigarenfabriek van van de Berg, Hocke & Co Driekoningendwarsstraat 3 maar ook de Arnhemsche Passement- en Bandfabriek A. van der Pot Boulevard Heuvelink 158-164 (nu Zijm's Boulevardgarage). En verder is het hele maatschappelijke palet wel zo'n beetje vertegenwoordigd: van loodgieter tot raadsheer bij de rechtbank en alles wat daar tussen zit. Bijzonder goed vertegenwoordigd zijn de slagers, of zoals ze toen werden genoemd vleeschhouwers en spekslagers: 7 stuks. Maar geen enkele groenteman!
Wie de telefoonlijst van het Spijkerkwartier zelf wil raadplegen: de telefoonlijst is te vinden op de historische pagina van de website van het Spijkerkwartier/Spoorhoek. De hele Naamlijst voor den Telefoondienst 1915 is te vinden op www.de-wit.net.