22 Boulevardplan (2)

De aanleg van het Spijkerkwartier in het laatste kwart van de negentiende eeuw was een zaak van parrticulieren. De gemeentelijke overheid kwam daar nauwelijks aan te pas. Wel werd de grond voor straten en pleinen door de grondeigenaren aan de gemeente overgedragen, die daarna het onderhoud ervan voor haar rekening nam. De bemoeienis van de overheid met de volkshuisvesting was nog zo minimaal dat eisen aan de woningen te stellen vaak tussen verkoper en koper van grond werden geregeld. In de verkoopakte werd dan bepaald dat op de verkochte grond geen kleine woningen mochten worden gebouwd. Die kleine woningen zouden de prijs van de omliggende grond die nog verkocht moest worden, doen dalen. Daarop zat de projectontwikkelaar niet te wachten. Een blik in de aktes van koop en verkoop van die dagen.

Op 8 juni 1881 verkochtten Abraham Cohen van beroep koopman, Adriaan Pitlo meester loodgieter en Hendrik Gijsbert Knoops meester steenhouwer en metselaar, een stuk grond ter grootte van ruim 1700 vierkante meter gelegen aan de verlengde Kastanjelaan op de hoek van een nieuw aangelegde straat, die twee maanden later bij besluit van de gemeenteraad de naam Prinsessestraat zou ontvangen. Het bouwperceel maakte onderdeel uit van een voormalig weiland dat eigendom was van het St. Catharina Gasthuis en in februari 1878 door Hendrik Jan Heuvelink Jr. was aangekocht en overgedragen aan de Arnhemsche Maatschappij ter exploitatie van onroerende zaken. De Maatschappij - directeur Hendrik Jan Heuvelink Jr. - trad op als de projectontwikkelaar van het Boulevardplan. In de vorige aflevering van dit feuilleton hebben we gezien dat Heuvelink Jr. getrouwd was met Johanna Knoops. De hierboven genoemde Hendrik Gijsbert Knoops was haar oudere broer en zo bleef ook de uitvoering van het Boulevardplan enigszins in de familie.

De kopers van het bouwperceel waren de architecten Cornelis Nieraad en Gerlag Jan van Gendt en drie particulieren die een belang namen in de grond. Voor het perceel werd een bedrag van f 10.000,- betaald en de koopovereenkomst schreef voor dat de kopers "zijn gehouden binnen een jaar na heden op den verkochten grond te bouwen vier heerenhuizen van minstens twee verdiepingen."
En zo geschiedde. Op 9 oktober 1882 troffen de heren elkaar weer bij de notaris om te melden dat de herenhuizen klaar waren en dat ze over wilden gaan tot scheiding van wat tot nu toe gemeenschappelijk eigendom was geweest. Nieraad en van Gendt kregen het hoekpand bij de Prinsessestraat voor een bedrag van f 21.000,- en de drie particulieren de overige panden ten noorden daarvan. Het is aannemelijk dat Nieraad en van Gendt de vier woningen ook ontworpen hebben. Wie wat ontwierp is nu onzeker, maar vergelijking met het hoekpand bij de Dijkstraat aan de andere kant van hetzelfde blok, dat ooit het woonhuis van Cornelis Nieraad is geweest, doet vermoeden dat de twee zuidelijke woningen van de tekentafel van Cornelis Nieraad zijn gekomen en de andere twee woningen door Gerlag Jan van Gendt zijn ontworpen. Aan het voorschrift tenminste twee verdiepingen te bouwen is in ieder geval ruimschoots voldaan.

Joep Mannaerts