Het laatste deel van het Protestants Bestedelingenhuis gefotografeerd in 1987, kort voor de sloop. Links de achterzijde van de woningen aan de Schoolstraat.
Volgende . Vorige . Pagina Historie
Twintig straten en een boulevard (20): Bestedelingen
Een bestedeling is iemand die wordt uitbesteed. Dat wil zeggen, zijn of haar kost en inwoning. Door de gemeente of vaker nog door de kerk of een speciaal daavoor opgerichte stichting. De uitbesteding vond soms plaats bij particulieren, vaker werden mensen die niet in staat waren in hun eigen levensonderhoud te voorzien opgevangen in huizen: gasthuis of bestedelingenhuis genaamd. Ook in het Spijkerkwartier was zo'n huis waar bejaarden en wezen werden opgevangen: het Protestants Bestedelingenhuis aan de Spijkerstraat.
In 1840 besloten de Hervormde en de Lutherse Gemeente in Arnhem de handen
ineen te slaan op het punt van de armenzorg en samen een bestedelingenhuis
te stichten. Het eerste huis werd gebouwd ten noorden van de Roggestraat in
de buurt van de Willemskazerne (nu Gele Rijdersplein). Na twintig jaar was
het huis te klein en de bouw van een groter onderkomen was noodzakelijk. Daarvoor
werd een in die tijd bekende architect aangetrokken: L.H. Eberson (1822-1889),
een getalenteerd ontwerper en bovendien een geslaagd zakenman. Hij tekende
onder andere voor de Koninklijke Stallen in Den Haag (1879) en bouwde veel
in wat bekend staat als gemengde stijl of met een duur woord: eclecticisme.
In 1866 werd aan de Spijkerstraat tegenover de Driekoningenstraat het nieuwe
complex van het Protestants Bestedelingenhuis in gebruik genomen onder het
devies: "Het goede, hetwelk bestaat bewaren; het gebrekkige verbeteren;
het betere tot verdere ontwikkeling brengen". In het huis kon aan 100
bejaarden en aan 100 kinderen onderdak worden geboden. Dat gebeurde volgens
de opvattingen van die tijd in twee geheel gescheiden gedeelten, een voor
de ouderen en een voor de kinderen. Er was in ieder gedeelte een gemeenschappelijke
eetzaal, maar in de slaapzalen waren de geslachten uiteraard weer streng gescheiden.
Na bijna 70 jaar gebruik voldeed het bestedelingenhuis niet meer aan de eisen en werd een nieuw gebouw betrokken aan de Velperweg. Onder de naam Woon- en zorgcentrum Vreedenhoff is het daar nog steeds te vinden. Met uitzondering van een zuid-oostelijke vleugel werd het oude gebouw afgebroken om plaats te maken voor de portiekwoningen die nu aan de Spijkerstraat en Schoolstraat staan. Het deel dat bleef staan werd door bedrijven gebruikt. Drukkerij Haver-Wenink (Parkstraat) was de laatste, voor de opslag van papier. Het gebouw werd in 1988 gesloopt om de aanleg van de Bestedelingentuin mogelijk te maken.
Joep Mannaerts